عکاسی نجومی را به‌طور کلی می‌توان به دو دستهٔ علمی و هنری تقسیم کرد. عکس‌های نجومی علمی، همان‌طور که از نام آن‌ها برداشت می‌شود، عکس‌هایی هستند که به عنوان یک ثبت علمی حاوی اطلاعاتی مستند و مستدل هستند و بنا به تعریف عکس‌های نجومی هنری تنها زیبایی بصری دارند.

دربارهٔ مرز عکس‌های نجومی علمی و غیر علمی به خصوص در ایران، بحث‌ها و چالش‌های بسیاری مطرح شده‌است چرا اگر منطقی به موضوع نگاه کنیم مرز روشنی بین عکس‌های علمی و هنری نیست و دلیل هم آن است که هیچ عکس و ثبتی از آسمان وجود ندارد که تنها چشم‌نواز باشد و کاربردی علمی یا حداقل آموزشی نداشته باشد. صرف نظر از این دسته‌بندی کلی، دسته‌بندی دیگری موجود که عکاسی نجومی را تفسیم بندی می‌کند:

عکاسی خطی یا عکاسی از رد ستاره‌ها، عکاسی نقطه‌ای از ستاره‌ها، عکاسی از اعماق آسمان، عکاسی از اجرام متحرک، عکاسی از ابر کهکشان راه شیری.

انواع عکاسی نجومی :

انواع زیادی از عکاسی نجومی وجود دارد که شما می‌توانید دنبال کنید:

اعماق فضا : عکس‌هایی که با استفاده از تلسکوپ از اجرامی که فراتر از منظومه خورشیدی ما قرار دارند تهیه می‌شوند. این‌ها همان عکس‌های خیره‌کننده‌ای هستند که شما از کهکشان‌های دوردست و سحابی‌ها می‌بینید. این نوع از عکاسی نجومی بسیار تکنیکی است و سخت ترین نوع آن نیز می‌باشد.

منظومه خورشیدی : اینها عکس‌هایی از سیارات، قمرها و خورشیدِ منظومه خورشیدی خودمان هستند. باز هم عکس‌ها بیشتر با تلسکوپ گرفته می‌شوند اما نصب لنزهای غول‌پیکرِ تِله فوتو بر روی دوربین‌های DSLR هم می‌تواند نتیجه‌ی خوبی برای شما داشته باشد.

عکاسی نجومی با میدان دید باز : این عکاسی نجومی با استفاده از  دوربین‌های DSLR و لنزهایی با میدان دید باز مانند لنزهای واید (wide-angled lens) انجام می‌شود. این عکس‌ها شامل آسمانی پرستاره یا رد ستارگان بر فراز منظره‌ای زمینی می‌شوند. این در دسترس‌ترین نوع عکاسی نجومی‌ست و من می‌خواهم به شما در این رابطه آموزش بدهم.

عکاسی نجومی مرور زمان (Time-Lapse): این نوع عکاسی ادامه‌ی عکاسی با لنزهای زاویه باز است. تنها تفاوت این است که شما نوردهی‌های طولانی‌تری در مرور زمان می‌گیرید و سپس فریم‌ها را ترکیب می‌کنید تا ویدئوی مرور زمان را تهیه کنید. مشابه همین تکنیک برای عکس‌های رد ستاره به کار برده می‌شود.

نکاتی برای عکاسی در نور کم

1_دوربین خود را در جایش قفل کنید. در هر نوع از عکاسی نجومی، شما با نوردهی‌های طولانی مدت سر‌وکار دارید. این بدان معنی‌ست که برای دستیابی به نتایج بهتر، نیاز دارید که دوربین خود را از هرگونه حرکت و یا لرزش در امان بدارید. ساده‌ترین راه این است که دوربین خود را بر روی سه پایه‌ای محکم سوار کنید. اما دلایل دیگری هم برای لرزش و حرکت دوربین در حین استفاده از آن وجود دارد؛

اولین دلیل این است که شما دکمه شاتر دوربین را فشار می‌دهید و همین ممکن است باعث حرکتی جزئی در دوربین حتی زمانی که بر روی سه پایه‌ای محکم سوار شده باشد شود. ممکن است شما در عکاسی زاویه باز خود این نکته را مد نظر قرار ندهید اما اگر تلاش کنید که با لنزهای تله فتو از ماه عکاسی کنید، حتی کوچک‌ترین حرکات در عکس‌های شما قابل توجه خواهند بود.

بهترین راه برای برطرف کردن این موضوع استفاده از کابل آزادکننده‌ی شاتر یا نصب سلف تایمر بر روی دوربین است که ۲ ثانیه از زمانی که شما دکمه‌ی شاتر را فشار می‌دهید تا زمانی که شاتر باز شده و عکس ثبت میشود تاخیر داشته باشد. دلیل دیگر برای ایجاد لرزش که در حال حاضر بر روی دوربین های DSLR وجود دارد، لرزشی است که آینه‌ها باعث آن می‌شوند؛ یعنی هنگامی که دکمه‌ی شاتر فشرده می‌شود و آنها در جهت سنسور می‌چرخند. خوشبختانه، امروزه بیشتر دوربین‌ها قابلیت قفل آینه‌ها را دارند، بنابراین با اولین فشار روی دکمه‌ی شاتر آینه‌ها قفل می‌شوند و با فشار دوم که آینه‌ها در جای خود قفل شده اند، شاتر زده می‌شود.

2_کادر خود را بیابید. وقتی برای عکاسی از آسمان شب می‌روید، به جایی می‌روید که کاملا تاریک است مگر اینکه در حوالی شهر یا از ماهِ کامل عکاسی کنید. پس یافتن کادر مناسب به آسانی نگاه کردن از داخل چشمیِ یک دوربین مانند آنچه در روز انجام می‌دهید نیست. بهترین کار این است که از چشمانتان برای یافتن مکان مناسب و منظره‌ای از آسمان و زمین که فکر می‌کنید ترکیب‌بندی خوبی را حاصل می‌کنند استفاده کنید و دوربین‌تان را در آن جهت مستقر کنید.

سپس باید شات‌های امتحانی بگیرید تا ازLCD  ببینید که از چه چیزی عکاسی کرده‌اید. شاید اینکار زمان‌بر باشد و نیاز پیدا کنید تا دوربین‌تان را با سه‌پایه به اطراف ببرید تا مکان مناسب را بیابید. گاهی برای من حدود ۳۰ دقیقه زمان برده است تا دوربین را ثابت کنم و مکان مناسبی را که می‌خواهم بیابم، بنابراین حتما زمانی را برای یافتن بهترین مکان در برنامه‌ی خود قرار دهید.

3_فوکوس کنید. فوکوس دقیق و درست در هر نوع از عکاسی نکته‌ای مهم است. در عکاسی نجومی این موضوع به علت عدم وجود نور کافی برای فوکوسِ دقیق سخت‌تر نیز می‌شود. بنابراین شما در شب چگونه فوکوس می‌کنید؟ راه‌های متفاوتی برای اینکار وجود دارد. در همه نوع از عکاسی نجومی شما از حالت فوکوس دستی استفاده می‌کنید و باید فوکوس خود را تا حد ممکن بر روی حالت بی‌نهایت تنظیم کنید، بنابراین منظره‌ی زمینیِ دورِ شما و یا آسمان شب، در نزدیکترین فاصله‌ای قرار دارد که شما می‌توانید از آن عکاسی کنید.

این ممکن است  به سادگی تنظیم حلقه فوکوس بر روی حالت بی‌نهایت(شکلی مانند عدد ۸ انگلیسی) روی لنز شما باشد. اما توجه داشته باشید این موضوع شاید بر روی تمام لنزها درست نباشد و ممکن است وقتی عکس‌هایتان را بر روی کامپیوتر می‌بینید ستاره‌ها را کمی مات ببینید. بعضی لنزها اصلا حالت بی‌نهایت ندارند، پس دقت کنید، برای اطمینان از صحت این موضوع یک روش این است که فوکوس بی‌نهایت را با فوکوس اتومات در طول روز بر روی جسمی در فاصله‌ی دور انجام دهید.

سپس می‌توانید فوکوس را با قرار دادن بر روی حالت دستی قفل کنید و قطعه‌ای نوار روی حلقه‌ی فوکوس قرار دهید تا حرکت نکند. با این کار فوکوس مقدماتی را برای عکاسی نجومی انجام داده‌اید. سپس، خوب است که شات‌های نجومی خود را با زوم ۱۰۰ % ازLCD  پشت دوربین چک کنید تا مطمئن شوید که ستاره‌ها شفاف و فوکوس هستند. من ذره‌بین کوچکی برای چک کردن این موضوع پیدا کردم. روش دیگر استفاده ازlive view  روی دوربین‌تان است و تا جای ممکن بر روی lcd پشت دوربین زوم کنید.

فوکوس را بر روی حالت دستی تنظیم کنید و آن را تا حد ممکن بر روی حالت بی‌نهایت تنظیم کنید؛ سپس درخشان‌ترین ستاره را در آسمان بیابید و کوچکترین تنظیمات فوکوس را بر روی آن انجام دهید تا جایی که کاملا شفاف شود. یک شات امتحانی بگیرید و بر روی آن زوم کنید تا مطمئن 

چگونه برای عکاسی نجومی برنامه‌ریزی کنید؟

برنامه‌ریزی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که وقتی قصد رفتن به عکاسی نجومی دارید باید حتما انجام دهید. می‌توانید بیرون بروید و بدون برنامه‌ریزیِ خاصی عکاسی کنید، اما همیشه بهتر است قبل از اینکه به مکانی بروید، موقعیت خود را بدانید و برای عکاسی خود برنامه بریزید. من همیشه قبل از بیرون رفتن در ذهنم چندین ایده برای اینکه از چه چیزهایی می‌خواهم عکس بگیرم دارم اما در حقیقت همیشه نتیجه آن چیزی نیست که قبلا برایش برنامه ریخته بودم. بعضی اوقات بدون داشتن هیچ عکس باارزشی به خانه برمی‌گردم و گاهی اوقات نیز تصمیم می‌گیرم که عکس فوق العاده‌ای بگیرم که کاملا با چیزی که  قبل از شروع کار برنامه‌ریزی کرده بودم متفاوت است.

1_مکان. من لیستی از مکان‌های دلخواهم در محدوده‌ی سکونتم را دارم که در چند سال اخیر بسیار برایم سودمند بوده‌اند. بسیاری از این مکان‌ها را تنها با دیدن عکس آن‌ها در اینترنت یا با جستجو در نقشه‌ی گوگل پیدا کرده‌ام. همیشه به مکان‌هایی می‌روم که اولین بار در روز  به آنجا نرفته باشم، همانطور که غیر ممکن است که محلی را در شب  دیده‌بانی کنید.

2_بدانید که ستاره ها کجا قرار دارند. قسمتی از برنامه‌ریزی برای عکاسی نجومی این است که بدانید قسمتی از آسمان که قصد دارید از آن عکاسی کنید کجا قرار دارد و نسبت به کادری که در نظر گرفته‌اید چه ترکیبی خواهد داشت. سیاره‌ی ما با سرعتی معادل حدود ۱۰۰۰ مایل در هر ساعت می‌چرخد و هر ساعت حدود ۶۷۰۰۰ مایل در فضا مسافت طی می‌کند! بنابراین همان‌طور که می‌توانید تصور کنید آسمان شب دائما در حال حرکت است و جایگاه ستاره‌ها و راه‌شیری در طول سال دائما تغییر می‌کند.

بنابراین بسیار مهم است که بدانید راه‌شیری در طول شبی که شما می‌خواهید عکاسی کنید کجا خواهد بود. نرم‌افزارهای کاربردی مختلفی برای گوشی‌های هوشمند وجود دارد که به شما در این برنامه‌ریزی کمک می‌کنند و یک نمونه که من هم اکنون از آن استفاده می‌کنم Starwalk است. این برنامه به شما جایگاه ستاره‌ها و راه‌شیری را در هر ساعتی که در آن مشخص کنید، نشان می‌دهد و به شما اجازه می‌دهد که عکس زیبایی از راه‌شیری بگیرید.

3_از ماه عکاسی کنید. ویدئو سایه ماه کامل من را تماشا کردید؟ این از خوش‌شانسی من نبود که توانستم طلوع ماه را پشت عبور و مرور مردم ثبت کنم. در حقیقت، برنامه‌ریزی‌های دقیق و حدود یک سال تلاش و شکست لازم بود تا من به نتیجه‌ی مطلوب رسیدم. من چگونه بالا آمدن ماه را در پشت مردم اینگونه که هست، محاسبه کردم؟ من از نرم‌افزارهای مختلفی کمک گرفتم.

دو نوع نرم‌افزار برای اینکه به شما برای برنامه‌ریزی دقیق کمک کنند وجود دارد؛ یکی از آنها، تقویم نجومی عکاسان ((The Photographer’s Ephemeris (TPE) می‌باشد. یا اگر شما از تلفن‌های همراه شرکت اَپل استفاده می‌کنید، به طور خاص به شما اپلیکیشن PhotoPills را پیشنهاد می‌کنم که بسیاری کارهای بیشتری نیز به جز محاسبه‌ی جایگاه ماه انجام می‌دهد.

ستفاده از مونت ردیابی برای عکاسی نجومی

این ابزار فوق العاده، کمک زیادی در این زمینه به شما می کند. بدین صورت که دیگر محدودیتی در سرعت شاتر و نوع لنز مورد استفاده نخواهید داشت.

با استفاده از این دستگاه، دوربین و لنز در جهت چرخش زمین حرکت کرده و اثر حرکت ستارگان (ایجاد رد ستارگان یا star trails) خنثی می شود. در این حالت می توانید حتی با نوردهی طولانی، تصویری کاملا شارپ داشته باشید. همچنین توسط نوردهی های چندگانه می توانید با استفاده از لنزهای با سرعت کم اما شارپ تر، به اعماق آسمان نفوذ کنید.

اگر به عکاسی از کهکشان راه شیری فکر می کنید، سعی کنید آن را با ترکیب بندی منظره آغاز کنید. اگر آسمان شب شما را جذب کرد، آنگاه روی لنز های با کیفیت تر و مونت های ردیاب (tracking mount)، سرمایه گذاری کنید.